فرش گبه یکی از انواع زیراندازها است که توسط عشایر لر، قشقایی و فارس در اندازههای کوچک بافته میشود. این قالیچه پرزهای بلندی دارد و تعداد پودهای بیشتری در بافت آن به کار میرود که باعث نرمی بیشتر آن میشود. پرزهای گبه میتواند تا یک سانتیمتر بلندی داشته باشد و وزن آن بهطور متوسط در هر متر مربع ۳ کیلوگرم است. تا انتها همراه ما در قالیشویی ارزان شهر باشید.
تاریخچه فرش گبه
واژه گبه به معنای پوشن است و با کلماتی مانند کف، کپک و خفتان همریشه است. برخی این واژه را به معنای زشت و معمولی و برخی دیگر به معنای حفاظ میدانند. امروزه، گبه به عنوان فرشی ضخیم و زمخت با خوابی بلند و درشت بافت شناخته میشود که ابتدا برای جلوگیری از نفوذ سرمای زمین استفاده میشد.
طرحهای گبه
در ابتدا گبهها ساده و بینقش بودند و بافندگان از طبیعت اطراف الهام میگرفتند و طرحهای ذهنی خود را روی گبهها میبافتند. طرحها اغلب نماد آرزوها و نیازهای شخصی بافندگان بودند، مانند نقش چادر که نشاندهنده سرپناه یا نقش انسان که نمایانگر خانواده بود. گبهها با طرحهای متنوع از سایر دستبافتهها متمایز میشوند. مهمترین طرحها شامل:
- طرح شیر: محبوبترین نقش میان عشایر، تنها طرح مشترک بین بافندگان مناطق مختلف.
- طرح خشتی یا قابی شکل: از کاربردیترین طرحها با قابهای منظم و هماهنگ، محبوب بین بافندگان فارس و بختیاری.
- طرح حوض گبه: شامل ترنجی در وسط با گلها و غنچههای اطراف.
- طرح گل گبه: نقش گل رز.
- طرح ایلاتی: برگرفته از طبیعت و ذهنی، در قابهای مختلف با طرحهای اصیل ایرانی.
- طرح درخت: نمادهای درخت سرو (شادی) و بید مجنون (غم و اندوه).
- طرح راهراه: به صورت عمودی، اریب یا افقی.
- طرح خانه در هم: تصویری انتزاعی از مراحل زندگی و عالم هستی.
- طرح کف ساده: نمایانگر خانههای محقر روستاییان و زمین بیمحصول.
دیگر نقشها شامل عنکبوت، لوزی، زیگ زاگ، محراب، حیوانات و انسان نیز در گبهها به کار میرود.
روش نگهداری گبه
نگهداری صحیح گبه برای افزایش ماندگاری و ارزش آن ضروری است. عوامل آسیبرسان شامل بید، موریانه، سوسک و موش هستند که بید مهمترین آنهاست. برای جلوگیری از بیدزدگی میتوان از محلولهای شیمیایی در شستشو، حشرهکشها، نفتالین و تنباکو در انبار استفاده کرد. گبه نباید در محیطهای تاریک، مرطوب و زیر نور مستقیم خورشید قرار گیرد تا رنگ آن پریده نشود. استفاده از موکت زیر گبه و قرار دادن آن در معرض هوا نیز توصیه میشود.
روش شستشوی گبه دستباف در منزل
- بررسی برچسب پشت فرش گبه: در پشت بسیاری از گبههای ماشینی، برچسبی وجود دارد که دستورالعمل شستشو بر روی آن نوشته شده است. بنابراین، قبل از هر کاری، به دقت اطلاعات موجود بر روی این برچسب را مطالعه کنید.
- شستشوی دستی: مناسبترین روش برای شستشوی گبه، استفاده از آب سرد و شستن با دست است. استفاده از آب گرم میتواند باعث تغییر ابعاد گبه بعد از خشک شدن شود و حتی ساختار بافت آن را شل کند. به یاد داشته باشید که هرگز از آب آلوده و مواد شوینده قوی استفاده نکنید.
- شستشو: در مرحله اول، گبه را در یک لگن آب سرد و مایع شوینده کاملاً خیس کنید و با فشار سعی کنید آب را به همه جای آن برسانید. هرگز گبه را در آب نمالید؛ زیرا این کار باعث کشش و تغییر شکل آن میشود.
- آبکشی: پس از شستشو، آب داخل لگن را خالی کنید و چند بار آب سرد تازه در آن بریزید و خالی کنید تا تمام کف از تار و پود گبه خارج شود.
- خشک کردن: بهترین روش برای خشک کردن فرش گبه پس از شستشو، پهن کردن آن در یک مکان خشک و خنک است. بهتر است گبه را مستقیماً زیر نور خورشید خشک نکنید و اجازه دهید مرحله خشک شدن به صورت طبیعی و با جریان هوا انجام شود.
بیشتر بخوانید: بهترین روش شستشوی گلیم
نکات مهم در مورد خشک کردن فرش گبه دستباف
الیاف گبههای دستباف معمولاً طبیعی و حساس به رطوبت هستند، بنابراین هنگام شستشو و خشک کردن آنها به نکات زیر توجه کنید:
- جلوگیری از کشش: برای جلوگیری از کشش گبه، بهترین روش این است که آن را آویزان کنید. این کار کمک میکند تا شکل و ساختار آن حفظ شود.
- اجتناب از نور مستقیم خورشید: هرگز گبه شسته شده را زیر نور مستقیم خورشید خشک نکنید. اشعههای خورشید میتوانند رنگ الیاف را تغییر داده و باعث فرسایش و پوسیدگی آنها شوند. اگر مکانی با نور غیر مستقیم خورشید در اختیار دارید، گبه را در آنجا از طناب یا دیوار آویزان کنید.
- حفظ شکل گبه: هنگام آویزان کردن، مطمئن شوید که هیچ عاملی باعث تغییر شکل گبه نشود. مثلاً اگر روی دیوار برآمدگی وجود دارد، گبه را با فاصله از آن برآمدگی پهن کنید.
- نگهداری پس از خشک شدن: بعد از خشک شدن، گبه را به صورت روتختی نگه دارید یا از جایی آویزان کنید. اگر قصد استفاده مجدد از گبه را دارید، آن را درون کیسه یا جعبهای مناسب قرار دهید تا از گرد و غبار، رطوبت و سایر عوامل آسیبزا محافظت شود.
شستشوی گبههای ارزشمند: اگر گبهای قدیمی و ارزشمند دارید، بهتر است شستشوی آن را به یک متخصص بسپارید. در قالیشویی شهر، از تجربه بهترین متخصصین و بهروزترین تجهیزات برای شستشوی انواع فرش و گبه استفاده میشود تا بهترین خدمات را به مشتریان ارائه دهیم.
سخن پایانی
گبه یکی از زیراندازهای سنتی است که توسط عشایر لر، قشقایی و فارس بافته میشود و به دلیل استفاده از الیاف طبیعی، نیازمند مراقبت و نگهداری ویژهای است. برای شستشو و خشک کردن گبههای دستباف در منزل، باید از روشهای ملایم و مناسبی استفاده کرد تا به ساختار و رنگ الیاف آسیب نرسد. از جمله این روشها میتوان به شستشوی دستی با آب سرد، اجتناب از آب گرم و مواد شوینده قوی، و خشک کردن در مکانی خشک و خنک بدون نور مستقیم خورشید اشاره کرد.
رعایت این نکات و استفاده از خدمات تخصصی در صورت نیاز، به حفظ زیبایی و دوام گبههای ارزشمند کمک میکند.
سوالات متداول مردم
- گبه چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
گبه یکی از انواع زیراندازهای سنتی است که توسط عشایر لر، قشقایی و فارس در اندازههای کوچک بافته میشود. این قالیچه دارای پرزهای بلند و تعداد پودهای بیشتری در بافت خود است که باعث نرمی بیشتر آن میشود. پرزهای گبه میتواند تا یک سانتیمتر بلندی داشته باشد و وزن آن بهطور متوسط در هر متر مربع ۳ کیلوگرم است. - چگونه میتوان گبه را در منزل شستشو داد؟
برای شستشوی گبه در منزل، ابتدا برچسب پشت گبه را بررسی کنید و دستورالعملهای شستشو را مطالعه کنید. مناسبترین روش شستشوی گبه استفاده از آب سرد و شستن با دست است. در مرحله اول، گبه را در یک لگن آب سرد و مایع شوینده خیس کنید و سپس آبکشی کنید تا تمام کف از تار و پود گبه خارج شود. از آب گرم و مواد شوینده قوی استفاده نکنید. - بهترین روش برای خشک کردن گبه چیست؟
برای خشک کردن گبه، آن را در یک مکان خشک و خنک پهن کنید و از نور مستقیم خورشید اجتناب کنید. گبه را آویزان کنید تا از کشش و تغییر شکل آن جلوگیری شود. پس از خشک شدن، گبه را به صورت روتختی نگه دارید یا در کیسهای مناسب قرار دهید تا از گرد و غبار و سایر عوامل آسیبزا محافظت شود.